كلام امام علی(علیه السلام) از نگاه ۶ عالم اهل سنت

محمد مهدى عليقلى
نهج البلاغه و كلام مولا اميرالمومنين نه تنها دل و جان شيعيان و پيروان آن حضرت بلكه ذهن و زبان دانشمندان ساير فرقه هاى اسلامى را هم مسحور خويش ساخته است. در پى ديدگاه هاى ۶ تن از دانشمندان اهل سنت را پيرامون نهج البلاغه مى خوانيد.
ابن ابى الحديد معتزلى، دانشمند، مورخ و شارح نهج البلاغه:
امام على (ع) پيشوا و سرور سخنوران و بلغا است. كلام او را به حق از سخن خداوند فروتر و از كلام مخلوق فراتر دانسته اند. ارزش سخنان او را همين نشانه بسنده است كه فنون سخنورى و نويسندگى را همگى مردم از او آموخته اند.(۱)
در ميان دانشمندان و سخن شناسان زبان و ادبيات عرب كسى نيست كه به عظمت امام على (ع) اعتراف نكند. كلام امام على بن ابيطالب، پس از كلام خداى متعال و پيغمبرش شريف ترين و برترين سخن و سرشارترين كلام از لحاظ مواد و داراى بهترين شيوه است و بيشترين معانى و محتوا را دارد.(۲)
شيخ محمد عبده در مقامى ديگر مى نويسد: نهج البلاغه با مطالبى كه دربردارد مى تواند هدف هاى هر نويسنده و گوينده اى را تامين كند. در اين كتاب ترغيب، تنفر، سياست، جدل، اصول تمدن، حقوق متقابل اجتماع و رهبر، قوانين عدالت و پند و نصيحت وجود دارد و هيچ انديشه و خواسته اى بر دل انسان نمى گذرد جز آن كه بهتر و كامل ترش در اين كتاب يافت مى شود.(۳)
اگر بخواهى از لحاظ علم و ادب و انشا بر رقيبانت برترى جويى، بايد قرآن و نهج البلاغه را حفظ كنى.(۴)
مهارت من در فن نويسندگى در اثر مطالعه و بررسى قرآن كريم و خطبه هاى شيواى نهج البلاغه بود، زيرا اين دو كتاب با عظمت گنج بى پايان زبان عربى و ذخيره جاودانه ادب جويان است و محال است كه يك نفر اديب لغت عربى بدون اين كه شب ها را تا سحر به مطالعه و غور و بررسى اين دو كتاب و انديشه در بهترين اسلوب هاى آن مشغول باشد، نيازمندى خود را برطرف نمايد.(۵)
شهاب الدين محمود آلوسى بغدادى (۱۲۱۷-۱۲۷۰ هـ.ق):
... نهج البلاغه، كه حاوى خطبه هاى على بن ابيطالب است، پرتوى از نور سخن الهى دارد و خورشيدى است كه با فصاحت منطق نبوى مى درخشد.(۶)
هنگامى كه به همين منتخب كلمات امام على (ع) كه شريف رضى برگزيده و بدان نهج البلاغه نام نهاده است به دقت مى نگريم، خود را در مقابل دنيايى از شگفتى تعبير و عمق معنى، حيرت زده مى يابيم.(۷)
استاد حسين نائل مرصفى، دانشمند علوم بلاغت در دانشگاه الازهر مصر:
نهج البلاغه كتابى است كه خداوند آن را دليل روشنى قرارداد تا ثابت كند كه على «سلام الله عليه» بهترين شاهد زنده نورانيت و پرتوبخش قرآن و حكمت و دانش و هدايت و اعجاز و فصاحت آن كتاب آسمانى است. آيات و نشانه هاى حكمت ارزنده و قوانين صحيح سياست و پندهاى روشن و دلنشين و برهان هاى گويا و استوارى كه على (ع) در اين كتاب آورده، خود دليل فضيلت مافوق تصور و بهترين آثار يك پيشواى به حق است كه هيچ يك از حكماى بزرگ و فلاسفه عالى مقام و نوابغ روزگار نظير آن را نياورده اند.(۸)

پى نوشت
۱- مقدمه شرح نهج البلاغه، ابن ابى الحديد.
۲- مقدمه شرح نهج البلاغه، عبده.
۳- همان مدرك.
۴- مصادر نهج البلاغه، عبدالزهراء حسينى، ص ۹۹.
۵- پيرامون نهج البلاغه، ص ۷۳.
۶- مصادر نهج البلاغه، ص ۹۷.
۷- نهج البلاغه از كيست؟، ص ۱۸.
۸- پيرامون نهج البلاغه، علامه شهرستانى، ص ۶۱.

منبع: روزنامه جوان الف